Rừng Sen Tam Quy thuộc địa phận 3 xã của huyện Hà Trung gồm Hà Tân, Hà Đông và Hà Linh, cách thành phố Thanh Hóa khoảng 25 km.
Video: Tham quan rừng bách lớn nhất Đông Nam Á tại Thanh Hóa.
Rừng Tam Quy sen ở huyện Hà Trung có diện tích gần 520 ha, là khu bảo tồn loài cây duy nhất ở Việt Nam và lớn nhất Đông Nam Á.
Cây lộc vừng phân bố rải rác trên các đồi thấp, độ cao từ 50-325 m. Đây là một trong gần 90 khu bảo tồn thiên nhiên rừng đặc dụng, được bảo vệ nghiêm ngặt. Ban đầu khu rừng chỉ rộng 350 ha, nhưng nay đã mở rộng lên gần 520 ha.
Mật nhân vừng là một loại cây gỗ lớn có tên khoa học là Madhuca pasquieri, thuộc họ hồng xiêm (Sapotaceae), bộ Hồng xiêm (Sapotales). Trên thế giới, nhuyễn thể phân bố chủ yếu ở Trung Quốc, Việt Nam và một số nước Đông Nam Á.
Vì là rừng đặc dụng, giống cây quý có tên trong Sách Đỏ Việt Nam nên người dân ra vào rừng Tam Quy phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định của pháp luật, nghiêm cấm chặt phá, đốt lửa … nhiều biển báo, dựng chốt. tại các điểm có đường dân sinh đi qua.
Ông Trịnh Xuân Đắc, 53 tuổi, cán bộ bảo vệ rừng Tam Quy kiểm tra, đo đường kính một trong những cây sưa lớn trong rừng. Theo ông, không có số liệu điều tra chi tiết về các loài cây ở đây, nhưng ước tính có hàng chục nghìn cây lớn nhỏ khác nhau.
“Cây sưa lớn nhất Tam Quy có tuổi đời gần 100 năm, đường kính khoảng 70 cm, người lớn ôm không xuể”, ông Đắc nói.
Ở Việt Nam, nhuyễn thể mọc rải rác, nhưng chủ yếu ở Đông Bắc, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung. Mật vừng ở Tam Quy mọc gần như thuần chủng, là loại rừng quý hiếm, nơi tụ họp tự nhiên độc đáo nhất của Đông Nam Á.
Rừng trải rộng trên nhiều địa bàn nên lực lượng kiểm lâm thường xuyên tuần tra bằng xe máy. Nhiều nơi, anh Đắc cùng đồng nghiệp phải đi bộ, xuyên rừng để kiểm tra những điểm nhạy cảm, nguy cơ rừng bị xâm hại.
Ông Nguyễn Văn Chương – Trạm trưởng Trạm Kiểm lâm Tam Quy Sen cho biết, sến được xếp vào loại cây đa dụng, gỗ rất chắc, được xếp vào nhóm tứ quý (Đinh, Lim, Sến, Táu). Gỗ già thường dùng trong xây dựng, thân cây có nhiệt lượng cao dùng để rèn các loại công cụ, nông cụ mà không loại than nào sánh được.
Cuối năm là dịp rừng đơm hoa kết trái. Quả hồng xiêm có vị ngọt như hồng xiêm. Người dân sống xung quanh rừng Tam Quy có thể vào rừng hái trái ép lấy dầu khi lực lượng kiểm lâm cho phép.
Hạt vừng có thể ép lấy dầu ăn thay mỡ động vật, lá vối là một thành phần trong một số loại thuốc dân gian chữa bệnh ngoài da và bỏng.
Ngoài sen, rừng Tam Quy còn phân bố nhiều loài cây khác như lim xanh, lài, cheo, trâm, chò chỉ hay thông …
Những năm gần đây, cây lim xanh phát triển rất mạnh, cây lớn nhất có đường kính lên tới 1,2 mét. Rừng đậu tương do đó đã chuyển từ rừng thuần sang rừng hỗn giao.
Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Tam Quy Nguyễn Văn Chương cho biết, hiện nay trong khu bảo tồn đang xảy ra tình trạng diễn thế giữa gỗ lim, tức là cây lim xẹt, tranh giành không gian dinh dưỡng với cây sến.
Chiều cao của cây lim khoảng 13 m, của cây lim là 9 m, cây lim là loại cây thấp và hoàn toàn chịu tán lá, còn đặc điểm sinh thái của loài trưởng thành là ưa sáng và không chịu bóng, dẫn đến hiểm họa rừng. Sen được thay thế bằng rừng gỗ lim.
Nhiều chiếc xích lô bị chèn ép nên còi cọc, nghiêng ngả theo hướng có ánh sáng. Vì vậy, Ban quản lý rừng đang triển khai các biện pháp tác động đến lâm sinh như tỉa thưa cành, phát quang cây bụi… theo hướng bảo tồn loài cây quý hiếm này.
Hoàng Đông
